De oorzaak is ook duidelijk, benadrukt het weerinstituut: klimaatverandering. “Daarmee past 2023 in het patroon van de afgelopen jaren”, zegt hoofddirecteur Maarten van Aalst woensdag. Toch zag het instituut ook een aantal verrassingen. Tot voor kort vergeleek het KNMI de jaartemperatuur altijd met de gemiddelde temperatuur over dertig jaar. Dat werd het klimaatnormaal genoemd – het weer is immers altijd verschillend, maar als je dertig jaar samen neemt, geeft dat een goed gemiddelde. “Maar nu kunnen we eigenlijk niet meer spreken van een klimaatnormaal”, zegt Van Aalst.

Nederland was afgelopen jaar 1,3 graden warmer dan het klimaatnormaal. “Maar het gemiddelde is steeds meer opgeschoven. Als we de temperatuur van 2023 vergelijken met het gemiddelde van de eerste dertig jaar toen de metingen begonnen in 1901, dan was ons land afgelopen jaar 2,9 graden warmer dan toen. Dat is echt een groot verschil, en dat is te voelen.” Van Aalst benadrukt dat Nederland nog een flinke klus heeft om zich voor te bereiden op hitte en droogte, maar ook op extreme neerslag. En dat kan lastig zijn, als het soms te droog is en een ander moment te nat. “Mijn ergste nachtmerrie is dat we overstromingen meemaken zoals we in 2021 ook zagen”, zegt Van Aalst. “In Duitsland en België zijn veel doden gevallen en dat is onacceptabel.” Hij zegt dat ons land beter voorbereid moet zijn op extreem weer. “We kunnen niet alles voorkomen.”

Ook ziet hij hoe veel landen kwetsbaarder zijn dan Nederland, wat onder meer een probleem kan zijn voor bijvoorbeeld de handel. “We moeten de hele wereld helpen zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering.” Het KNMI is verder verrast over bepaalde kantelpunten waar de wereld al veel dichterbij lijkt dan vooraf gedacht. “We zagen bijvoorbeeld dat een record hoeveelheid ijs van Antarctica gesmolten is. Daar gebeuren al dingen die we niet verwacht hadden. Dit moeten we goed in de gaten houden om te weten wat op ons af komt.” Om de opwarming van de aarde te beperken, moet de uitstoot van broeikasgassen in razend tempo omlaag, ziet Van Aalst. Dat is ook noodzakelijk door de gevolgen van klimaatverandering die in Caribisch Nederland te zien zijn. Daar heeft het KNMI in dit jaarrapport extra aandacht aan besteed. “Daar maken we ons op klimaatgebied wel extra zorgen over.”